Zəlzələ Zamanı Necə Davranmalı: Həyat Qurtaran Təlimatlar

Tarix: 6/30/2025

Azərbaycan seysmik cəhətdən aktiv zonada yerləşən bir ölkədir. Tarix boyu bir çox zəlzələ yaşamışıq və bu səbəbdən hər bir vətəndaşın zəlzələ zamanı necə davranmalı olduğunu bilməsi həyati əhəmiyyət kəsb edir. Panika yox, hazırlıqlı olmaq əsas şərtdir. Bu bloq yazısında zəlzələdən əvvəl, zəlzələ zamanı və ondan sonra atılmalı olan addımları ətraflı şəkildə izah edəcək, həmçinin unudulmaz 112 nömrəsinin vacibliyini vurğulayacağıq.

Zəlzələdən Əvvəl: Hazırlıq Hər Şeydir

Zəlzələyə qarşı hazırlıq, təsirini minimuma endirməyin ən yaxşı yoludur. Təəssüf ki, zəlzələləri proqnozlaşdırmaq mümkün deyil, lakin onların potensial fəsadlarına qarşı tədbir görmək bizim əlimizdədir.

Ailə Təcili Planı Hazırlayın: Ailənizin hər bir üzvü zəlzələ zamanı nə etməli olduğunu bilməlidir. Evdə təhlükəsiz yerləri müəyyənləşdirin (möhkəm masa altında, daxili divarların yanında) və hamı ilə paylaşın. Ailə üzvlərinin zəlzələdən sonra harada toplaşacağını (məsələn, qonşuluqdakı açıq sahə) qərarlaşdırın.

Təcili Yardım Dəsti Hazırlayın: Bu dəst, zəlzələdən sonra ilk 72 saat üçün sizə lazım olacaq əşyaları ehtiva etməlidir. Dəstə daxil olmalıdır:

• Su (hər adama gündə ən azı 4 litr)
• Yemək (asan xarab olmayan, konservləşdirilmiş qidalar)
• İlk yardım ləvazimatları
• Fənər və əlavə batareyalar
• Radio (batareya ilə işləyən)
• Süfrə bıçağı, qaşıq, qab
• Təmizlik ləvazimatları (islanmış salfetlər, əl dezinfeksiyaedici)
• Nəğd pul
• Vacib sənədlərin surətləri (şəxsiyyət vəsiqəsi, doğum haqqında şəhadətnamə, sığorta sənədləri)
• Reseptsiz satılan dərmanlar və ailə üzvlərinin istifadə etdiyi xüsusi dərmanlar
• Mobil telefon üçün enerji bankası
• Sıxmaq üçün fit
• Qalın geyimlər və ədyallar

Evinizdə Təhlükəsizlik Tədbirləri Görün:

• Ağır mebelləri (kitab rəfləri, şkaflar) divarlara bərkidin.
• Ağır əşyaları yuxarı rəflərdən aşağılara endirin.
• Ağır şəkilləri və güzgüləri yataqların və oturacaq yerlərinin üstündən götürün.
• Yanıcı maddələri və zəhərli kimyəvi maddələri təhlükəsiz yerlərdə saxlayın.
• Qaz və elektrik sayğaclarının yerini bilin və onları necə bağlayacağınızı öyrənin.

Zəlzələ Sığortası: Əgər yaşayış yeriniz seysmik baxımdan yüksək riskli zonadadırsa, zəlzələ sığortası haqqında düşünmək yerində olar.

Zəlzələ Zamanı: "Çök, Örtün, Tutun" Qaydası

Zəlzələ anında sakitliyinizi qorumaq və düzgün hərəkət etmək həyatınızı xilas edə bilər. Əsas qayda "Çök, Örtün, Tutun" (Drop, Cover, Hold On) prinsipinə əməl etməkdir:

Çök (Drop): Yerinə dərhal çömbəlin. Bu, yıxılmaqdan və yerə yıxılarkən yaralanmaqdan qoruyacaq.

Örtün (Cover): Başınızı və boynunuzu qoruyun. Möhkəm bir masanın, stolun və ya başqa bir mebelin altına girin. Əgər yaxınlıqda belə bir yer yoxdursa, divarın iç tərəfində, pəncərələrdən və kənardakı divarlardan uzaq durun. Dizlərinizin üstünə çöküb başınızı qollarınızla örtün.

Tutun (Hold On): Üstündə və ya altında olduğunuz mebelə möhkəm yapışın. Yırğalanma zamanı sizinlə birlikdə hərəkət etməsinə imkan verin. Sarsıntı dayananadək bu mövqeni qoruyun.

Evdəykən:

• Panikaya düşməyin.
• Pəncərələrdən, güzgülərdən, ağır mebellərdən və xarici divarlardan uzaq durun.
• Yataqda olarkən başınızı yastıqla qoruyun. Yataqdan qalxmayın.
• Mətbəxdəysinizsə, sobalardan və iti əşyalardan uzaqlaşın.
• Liftlərdən istifadə etməyin. Pilləkənlərdən də istifadə etməyin, çünki strukturlar zəifləyə bilər.

Açıq Sahədəykən:

• Binalardan, işıq dirəklərindən, ağaclardan və elektrik xətlərindən uzaq durun.
• Açıq sahəyə çıxın və yerə çökərək sarsıntı bitənə qədər gözləyin.

Avtomobildəykən:

• Təhlükəsiz bir yerə çəkin, körpülərdən, üst keçidlərdən və binalardan uzaq durun.
• Avtomobilin içində qalın və sarsıntı bitənə qədər gözləyin.
• Zəlzələ bitdikdən sonra ehtiyatla hərəkət edin, yollarda çatlaqlar və maneələr ola bilər.

Zəlzələdən Sonra: Təhlükəsizlik və Yardım

Zəlzələ başa çatdıqdan sonra təhlükə hələ də davam edə bilər. Artçı zəlzələlər (yəni kiçik, lakin təhlükəli yeraltı təkanlar) baş verə bilər.

Özünüzü və Ətrafınızı Yoxlayın: Özünüzün və yanınızdakıların xəsarət alıb-almadığını yoxlayın. Yaralılara ilk yardım göstərin.

Zədələnmələri Qiymətləndirin: Evinizi və ya iş yerinizi diqqətlə yoxlayın. Divarlarda çatlaqlar, damda zədələr, qaz sızması əlamətləri (qaz qoxusu, fit səsi) olub-olmadığına baxın. Əgər qaz sızması şübhəsi varsa, pəncərələri açın, qazı bağlayın və dərhal binanı tərk edin. Elektrik naqillərində problemlər varsa, elektrik enerjisini kəsin.

Təhlükəsiz Yerə Keçin: Əgər binanız ciddi şəkildə zədələnibsə, dərhal onu tərk edin və təhlükəsiz, açıq bir sahəyə keçin.

Rəsmi Məlumatı Dinləyin: Batareya ilə işləyən radionuzu açın və fövqəladə hallar xidmətlərinin verdiyi rəsmi məlumatları dinləyin. Şayiələrə inanmayın.

Telefon Xətlərini Məşğul Etməyin: Zəlzələdən dərhal sonra telefon xətləri həddindən artıq yüklənə bilər. Yalnız fövqəladə hallar üçün istifadə edin. Əgər zərurət yoxdursa, telefonla danışmaq əvəzinə mesaj göndərməyə çalışın.

112: Həyat Qurtaran Nömrə

Azərbaycanda zəlzələ və ya hər hansı digər fövqəladə hal zamanı zəng edilməli vahid əlaqə nömrəsi 112-dir. Bu nömrə Fövqəladə Hallar Nazirliyinin (FHN) "Çağrı Mərkəzi"dir və bütün xilasetmə, tibbi yardım, yanğınsöndürmə xidmətlərini özündə birləşdirir.

• Nə zaman zəng etməli?
  • Ciddi xəsarət alanlar varsa.
  • Yanğın baş veribsə.
  • Qaz sızması varsa.
  • Binaların çökməsi nəticəsində insanların dağıntılar altında qalması ehtimalı varsa.
  • Sizin və ya başqalarının həyatı təhlükədədirsə.
• Zəng edərkən nə deməli?
  • Sakit olun.
  • Hadisə yerini dəqiq bildirin (küçə, ev nömrəsi, şəhər/rayon).
  • Nə baş verdiyini qısa və aydın şəkildə izah edin.
  • Neçə nəfərin köməyə ehtiyacı olduğunu bildirin.
  • Operatorun suallarını cavablandırın və o, söhbəti bitirməyincə telefonu bağlamayın.

Panika Yox, Hazırlıq!

Zəlzələ təbii fəlakət olsa da, onun fəsadlarını minimuma endirmək bizim əlimizdədir. Məlumatlı olmaq, əvvəlcədən hazırlıq görmək və fövqəladə hallarda necə davranacağınızı bilmək həm sizin, həm də yaxınlarınızın təhlükəsizliyini təmin edəcəkdir. Unutmayın ki, 112 nömrəsi hər zaman köməyə hazırdır. Təhlükəsizliyiniz üçün bu tövsiyələrə əməl edin!