Külək Enerjisi - Azərbaycan Külək Enerjisi Haqqında Məlumat

Tarix: 2/21/2025

Dünya, bərpa olunan enerji mənbələrinə keçidin zəruriliyini qəbul edərkən, külək enerjisi ən ümidverici həll yollarından biri kimi ortaya çıxır. İstixana qazları yaymadan elektrik enerjisi istehsal etmək qabiliyyəti, qlobal miqyasda davamlılığa keçid prosesində mühüm rol oynayır. Ənənəvi olaraq neft və qaz ehtiyatları ilə tanınan Azərbaycan isə hazırda enerji mənbələrini şaxələndirmək və daha yaşıl gələcəyə töhfə vermək üçün külək enerjisinin potensialını araşdırır. Bu bloq yazısında külək enerjisinin əsaslarını, külək turbinlərinin texnologiyasını və Azərbaycanda külək enerjisinin böyük potensialını araşdıracağıq.

Külək enerjisi, havanın hərəkətindən yaranan kinetik enerjini elektrik enerjisinə çevirmək üçün istifadə edilən, bərpa olunan enerji növüdür. Bu proses külək turbinləri vasitəsilə həyata keçirilir və küləyin enerjisini mexaniki gücə çevirir. Bu mexaniki güc isə ya su nasoslama kimi xüsusi işlər üçün birbaşa istifadə edilə bilər, ya da generator vasitəsilə elektrik enerjisinə çevrilə bilər.

Külək enerjisi dünyada ən sürətlə böyüyən bərpa olunan enerji mənbələrindən biridir. Qlobal Külək Enerjisi Şurasının (GWEC) məlumatına görə, 2021-ci ilin sonuna qədər qlobal külək enerjisi gücü 837 gigavattı (GW) keçib və həm quruda, həm də dənizdəki külək elektrik stansiyaları bu artıma töhfə verib. Külək enerjisinin cəlbediciliyi onun davamlı, miqyaslandırıla bilən və fosil yanacaqlara olan asılılığı azaltma qabiliyyətindədir.

Külək turbinləri külək enerjisi istehsalının əsasını təşkil edir. Bu nəhəng qurğular tez-tez açıq sahələrdə və ya dəniz sahillərində görünür və küləyin enerjisini səmərəli şəkildə istifadə etmək üçün dizayn edilib. İşləmə mexanizmi belədir:

Küləyin Tutulması: Külək turbinləri böyük qanadlardan və rotordan ibarətdir. Külək əsdikdə qanadlar fırlanmağa başlayır. Qanadların dizaynı xüsusi aerodinamikadan kömək alaraq küləyin enerjisini maksimum səviyyədə tutmağa imkan verir.

Kinetik Enerjidən Mexaniki Enerjiyə Keçid: Qanadlar fırlanarkən, turbinin içindəki şaftı hərəkətə gətirir. Bu şaft generatorla bağlıdır və mexaniki enerjini elektrik enerjisinə çevirir.

Elektrik Enerjisinin İstehsalı: Generator elektrik enerjisi istehsal edir və bu enerji elektrik xətləri vasitəsilə evlərə, iş yerlərinə və sənaye obyektlərinə çatdırılır.

Enerjinin Saxlanması və ya Paylanması: Bəzi hallarda külək turbinlərinin yaratdığı elektrik enerjisi batareyalarda saxlanıla bilər və ya birbaşa şəbəkəyə ötürülə bilər.

Müasir külək turbinləri yüksək səmərəliliklə işləyir və geniş külək sürətləri diapazonunda fəaliyyət göstərə bilir. Texnologiyanın inkişafı onları daha səssiz, etibarlı və aşağı külək şəraitində belə enerji istehsal etmək qabiliyyətində edib.

İki əsas külək turbin növü var:

Quru Külək Turbinləri: Quru ərazilərdə quraşdırılır və ən geniş yayılmış külək turbinidir. Adətən sabit külək şəraiti olan kənd ərazilərində yerləşdirilir.

Dəniz Külək Turbinləri: Dənizdə, adətən sahil bölgələrində quraşdırılır. Dəniz külək elektrik stansiyaları daha güclü və davamlı küləklərdən faydalanır, lakin quraşdırılması və saxlanılması daha baha başa gəlir.

Hər iki növün öz üstünlükləri var və fərqli mühitlər üçün uyğundur. Həm quru, həm də sahil ərazilərinə malik olan Azərbaycan üçün hər iki növ yararlı ola bilər.

Azərbaycan, Şərqi Avropa və Qərbi Asiyanın kəsişməsində yerləşən və təbii sərvətlərlə zəngin olan bir ölkədir. Ölkə uzun müddətdir ki, neft və qaz ehtiyatları ilə tanınsa da, hazırda enerji mənbələrini şaxələndirmək və külək enerjisinə sərmayə qoymaqla daha yaşıl gələcəyə doğru addımlayır.

1. Uyğun Coğrafi Şərait

Azərbaycanın coğrafi mövqeyi və relyefi külək enerjisinin inkişafı üçün əlverişlidir. Xüsusilə Xəzər dənizi sahili və Abşeron yarımadası yüksək külək potensialına malikdir. Bu ərazilərdəki davamlı külək sürətləri külək turbinlərinin effektiv işləməsi üçün ideal şərait yaradır.

Dövlət Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri Agentliyinin tədqiqatlarına əsasən, Azərbaycanın külək enerjisi potensialı təxminən 3000 meqavatt (MW) həcmində qiymətləndirilir. Bu, həm quru, həm də dəniz külək elektrik stansiyalarının inkişafı üçün əhəmiyyətli imkanlar yaradır.

2. Dövlət Dəstəyi və Siyasət Çərçivəsi

Azərbaycan hökuməti bərpa olunan enerjinin əhəmiyyətini qəbul edərək, onun inkişafını təşviq etmək üçün addımlar atıb. 2020-ci ildə qəbul edilən "Azərbaycan 2030: Sosial-İqtisadi İnkişaf üzrə Milli Prioritetlər" proqramında bərpa olunan enerji və ekoloji davamlılıq xüsusi vurğulanıb.

Ölkə 2030-cu ilə qədər elektrik enerjisinin 30%-ni bərpa olunan mənbələrdən əldə etməyi hədəfləyir və bu məqsədə çatmaqda külək enerjisi mühüm rol oynayacaq.

3. Beynəlxalq Əməkdaşlıq və İnvestisiya

Azərbaycan, bərpa olunan enerji sektorunu inkişaf etdirmək üçün beynəlxalq təşkilatlar və xarici investorlarla əməkdaşlıq edir. 2021-ci ildə Azərbaycan, Səudiyyə Ərəbistanının ACWA Power şirkəti ilə Abşeron və Xızı bölgələrində 240 MW gücündə külək elektrik stansiyasının inkişafı üçün anlaşma imzalayıb.

Azərbaycanın külək enerjisindən istifadə etməsi, yalnız elektrik enerjisi istehsalı ilə məhdudlaşmır; eyni zamanda davamlı gələcək qurmaq məqsədini daşıyır. Azərbaycanın külək enerjisinin tam potensialını açması ilə enerji təhlükəsizliyi artır, yeni iqtisadi imkanlar yaranır və qlobal davamlılıq səylərinə töhfə verilir.